เป็นบึงธรรมชาติขนาดใหญ่ มีพื้นที่ประมาณ 77,016 ไร่ หรือ 123 ตารางกิโลเมตร ความลึกเฉลี่ยประมาณ 2.0-10.0 เมตรในอำเภอเมือง และอำเภอโพนนาแก้ว จังหวัดสกลนคร
มีลำห้วยไหลมารวมกันหลายสาย และเป็นต้นน้ำของลำน้ำก่ำ ไหลลงสู่แม่น้ำโขง แหล่งต้นน้ำที่ไหลลงสู่หนองหารประกอบด้วยลำน้ำรวม 14 สาย มีลำน้ำพุงเป็นลำน้ำสายหลักที่นำน้ำไหลเข้าสู่หนองหารตลอดปี ส่วนลำน้ำก่ำจะเป็นลำน้ำที่ระบายน้ำออกจากหนองหารทางด้านทิศใต้และไหลไปบรรจบกับแม่น้ำโขงที่อำเภอธาตุพนม จังหวัดสกลนคร แต่เดิมหนองหารจัดตั้งขึ้นเพื่อใช้เป็นแหล่งปรับปรุง บำรุง ควบคุมและสงวนพันธุ์สัตว์น้ำ แต่ในปัจจุบันได้เปลี่ยนเป็นแหล่งน้ำเอนกประสงค์ที่ใช้ประโยชน์ทั้งเพื่อการอุปโภค บริโภค การเกษตรกรรม การประมง และนันทนาการ
ชาวบ้านที่มีพื้นที่โดยรอบหนองหารจะประกอบอาชีพทางการเกษตรเป็นส่วนใหญ่ และมีชุมชนเมืองติดกับหนองหาร อิทธิพลของหนองหารส่งผลต่อการดำรงชีวิตของประชาชนในพื้นที่ถึง 32 ตำบล อยู่ในเขตจังหวัดสกลนคร 12 ตำบล และจังหวัดนครพนม 20 ตำบล เป็นพื้นที่ทั้งสิ้นรวม 1,671 ตร.กม. หรือ 1,044,375ไร่ ประชากรที่ใช้ประโยชน์จากหนองหาร มีทั้งสิ้น 240,327 คน จาก 80,750 ครัวเรือน #สถาบันพัฒนาประชาสังคม